Την τελευταία φορά που είπατε, “αγαπάω το τρέξιμο”, πόσοι γύρισαν και σας κοίταξαν περίεργα; Για όσους δεν έχουν βιώσει ποτέ αυτή την απίστευτη ευφορία μετά ή κατά την διάρκεια της προπόνησής τους, μπορεί να είναι όντως δύσκολο να κατανοήσουν γιατί “γράφουμε” χιλιόμετρα”, γιατί βγαίνουμε για τρέξιμο κάθε μέρα. Και όμως, είναι αυτό το “high” που παίρνουμε μετά από μια μεγάλη ή και μικρότερη προπόνηση που μας κρατάει γεμάτους λαχτάρα και ανυπομονησία για το τρέξιμο της επόμενης μέρας. Ο όρος “runner’s high” είναι μια καλά τεκμηριωμένη, υποκειμενική αίσθηση, που συνήθως χαρακτηρίζεται ως αυξημένη ενέργεια, αρμονία και μειωμένη αντίληψη του πόνου. Οι δρομείς συχνά εμφανίζουν αυτά τα συναισθήματα κατά τη διάρκεια ή/και μετά από μεγάλες και έντονες προπονήσεις ή αγώνες.

Αλλά τι προκαλεί αυτή την αίσθηση; Ενώ υπάρχουν πολλά βιοχημικά συστήματα στο σώμα μας που ρυθμίζουν την διάθεση, τα οπιοειδή και τα ενδοκανναβινοειδή συστήματα πιστεύεται ότι είναι οι κύριοι παίκτες, οι κύριοι υπεύθυνοι για την εμπειρία του “runner’s high”. Ωστόσο, υπάρχει μια συζήτηση στην αθλητική-επιστημονική κοινότητα ως προς το ποιο σύστημα είναι η κύρια αιτία του “runner’s high”. Μια επιπρόσθετη πρόκληση στην έρευνα του τι προκαλεί το “runner’s high” είναι ότι το συναίσθημα είναι υποκειμενικό. Κάθε δρομέας βιώνει το δικό του “runner’s high”και οι επιστήμονες πρέπει να βασίζονται σε συσχετισμούς μεταξύ υποκειμενικών περιγραφών και αλλαγών στη φυσιολογική δραστηριότητα.

Τα Aντι-στρες Μόρια

Όταν το σώμα βρίσκεται κάτω από στρες και πίεση που προέρχεται από την άσκηση, έχει εσωτερικούς μηχανισμούς για να αντιμετωπίσει και να αποτρέψει τις τυχών ζημιές. Το τρέξιμο προκαλεί και ενεργοποιεί μηνύματα που αποστέλλονται από εγκεφαλικούς νευρώνες για να πει στο σώμα κάτι που πρέπει να γίνει για να ελέγξει τα αγχωτικά ερεθίσματα. Οι νευρώνες και τα νευρωνικά δίκτυα, όπως τα τηλεφωνικά καλώδια, μεταφέρουν μηνύματα σε ολόκληρο το σώμα σε διαφορετικές θέσεις, αρχίζοντας την παραγωγή αγγελιοφόρων μορίων που δεσμεύονται σε συγκεκριμένους υποδοχείς με απόλυτη ασφάλεια, θα λέγαμε με «κλειδαριά και κλειδί». Όταν ο υποδοχέας “ξεκλειδώνεται” από το καθορισμένο του μόριο, συμβαίνουν χημικές αντιδράσεις. Είναι ακριβώς αυτές οι χημικές αντιδράσεις που προκαλούν συναισθήματα αναλγησίας, ευφορίας και συνολικές θετικές μεταβολές της διάθεσης μας – γνωστές και ως “runner’s high”.

Οι επιστήμονες έχουν προτείνει δύο υποθέσεις για να εξηγήσουν γιατί αυτές οι χημικές αντιδράσεις οδηγούν στο φαινόμενο του “runner’s high”.

Η Υπόθεση της Ενδορφίνης

“Η άσκηση σας δίνει ενδορφίνες. Οι ενδορφίνες σας κάνουν ευτυχισμένους. Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι δεν πυροβολούν τους συζύγους τους.” – Elle Woods, Legally Blonde [Η Εκδίκηση της Ξανθιάς (αγγλικά: Legally Blonde) αμερικανική κωμωδία παραγωγής 2001]

Οι επιστήμονες αρχικά απέδωσαν το “runner’s high” στο Eνδογενές σύστημα Οπιοειδών, το οποίο είναι υπεύθυνο για τον πόνο, τη διαχείριση του άγχους και την ανταμοιβή. Μπορεί να αναγνωρίσετε τη λέξη “οπιοειδή” σε συνδυασμό με φάρμακα όπως η μορφίνη και η ηρωίνη. Όταν το σώμα δοκιμάζει αγχωτικά ερεθίσματα (όπως όταν τρέχει), στέλνει μηνύματα μέσω του νευρικού συστήματος για να παράγει ναρκωτικές ουσίες, μία από τις οποίες είναι η β-ενδορφίνη.

Οι β-ενδορφίνες συχνά πιστώνονται ως η πηγή αυτής της χαρούμενης, λαμπερής αίσθησης που είναι κοινή μετά από παρατεταμένη σωματική δραστηριότητα. Αυτή η θεωρία εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1980, όταν η επιστημονική έρευνα έβλεπε την ενδογενή παραγωγή οπιοειδών σε δρομείς κατά τη διάρκεια της σωματικής τους δραστηριότητας. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι το τρέξιμο για παρατεταμένες περιόδους αύξησε τα επίπεδα των β-ενδορφινών στην κυκλοφορία του σώματος. Η αύξηση αυτή συσχετίστηκε με αυξημένες αναφορές θετικών αλλαγών στη διάθεση. Οι συσχετισμοί οδήγησαν τους ερευνητές να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι οι β-ενδορφίνες παράγουν το “runner’s high”.

Το πρόβλημα με την Υπόθεση των Ενδορφινών

Από τη δεκαετία του 1980, περαιτέρω έρευνα είχε εντοπίσει ολοφάνερες ατέλειες σε αυτή την υπόθεση:

  • Η κυκλοφορία του αίματος στο σώμα σας (γνωστή και ως περιφερειακή κυκλοφορία) δεν είναι η ίδια με την κυκλοφορία που παρέχει άμεσα αίμα στον εγκέφαλο (κεντρική κυκλοφορία). Υπάρχει ένα φράγμα που περιβάλλει τον εγκέφαλο που ονομάζεται Αιματοεγκεφαλικός Φραγμός (Blood Brain Barrier = ΒΒΒ) που ρυθμίζει αυστηρά ποια μόρια που επιπλέουν στην περιφερειακή κυκλοφορία μπορούν να εισέλθουν στην κεντρική κυκλοφορία. Οι ενδορφίνες στην περιφερειακή κυκλοφορία του αίματος δεν μπορούν να διασχίσουν το ΒΒΒ, και οι ενδορφίνες που μπορούν να παραχθούν στον εγκέφαλο δεν μπορούν να διασχίσουν την περιφέρεια. Ως εκ τούτου, οι επιστήμονες δεν έχουν τρόπο να μετρήσουν τις μεταβαλλόμενες συγκεντρώσεις β-ενδορφίνης στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια της άσκησης, και αυτές οι συγκεντρώσεις θα μπορούσαν να παράγουν τα ψυχολογικά αποτελέσματα.
  • Ερευνητές χορήγησαν ανταγωνιστές οπιοειδών (ένα μόριο που ανταγωνίζεται με την β-ενδορφίνη για τους υποδοχείς) στους αθλητές πριν από μια προπόνηση. Ακόμη και με την παρουσία των ενδορφινών-αναστολέων, οι αθλητές εξακολούθησαν να βιώνουν τα συναισθήματα του “runner’s high” μετά το τρέξιμο τους.

Παρόλο που οι ενδορφίνες δεν έχουν αποκλειστεί τελείως για την παραγωγή του “runner’s high”, οι επιστήμονες πλέον προτείνουν ότι ένα άλλo μοριακό σύστημα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο.

Η Υπόθεση του Ενδοκανναβινοειδούς

Τα ενδοκανναβινοειδή είναι μόρια που παράγονται φυσικά στο σώμα και έχουν την ίδια χημική δομή και δεσμεύονται στους ίδιους υποδοχείς όπως το THC (το μόριο στη μαριχουάνα). Το ενδοκανναβινοειδές σύστημα έχει παρόμοιες ιδιότητες ρύθμισης του πόνου, γνωστοποιώντας τη διάθεση ως ενδογενή οπιοειδή (βλ. παραπάνω). Τα δύο μόρια που παράγονται σε αυτό το σύστημα είναι το Anandamide και το 2-AG και παράγονται αμφότερα στον εγκέφαλο και περιφερειακά.

Γιατί η Υπόθεση του Ενδοκανναβινοειδούς είναι πιο πιθανή
  • Σε αντίθεση με τις β-ενδορφίνες, τα ενδοκανναβινοειδή μπορούν να διασχίσουν το ΒΒΒ (Αιματοεγκεφαλικό Φραγμό). Έτσι, οι μεταβαλλόμενες συγκεντρώσεις στην περιφερειακή κυκλοφορία μπορεί να αντανακλούν μεταβαλλόμενες συγκεντρώσεις στον εγκέφαλο. Επομένως, οι αλλαγές στις αναφερόμενες καταστάσεις διάθεσης μπορούν να συσχετισθούν με μεγαλύτερη ακρίβεια με την παραγωγή ενδοκανναβινοειδών.
  • Σε μελέτες όπου χορηγήθηκαν ενδοκανναβινοειδείς ανταγωνιστές (αναστολείς), παρατηρήθηκε μείωση στα αναφερθέντα συμπτώματα του “runner’s high”. Επομένως, είναι πιθανότερο ότι αυτό το σύστημα πρέπει να είναι λειτουργικά άθικτο.
Περίληψη

Ενώ οι ενδορφίνες συχνά πιστώνονται για την παραγωγή εκείνης της απίθανης ευφορίας μετά το τρέξιμο, γνωστή ως “runner’s high”, πρόσφατες έρευνες έχουν εντοπίσει πολλά κενά, ίσως και λάθη, σε αυτή την υπόθεση. Μια διαφορετική κατηγορία μορίων, με την ονομασία ενδοκανναβινοειδή, θεωρείται τώρα ως η κύρια και επικρατέστερη αιτία του “runner’s high”. Παρόλο που η επιστημονική κοινότητα μπορεί να μην έχει μια σαφή εξήγηση, μπορούμε όλοι να συμφωνήσουμε ότι η άσκηση μας κάνει να νιώθουμε υπέροχα. Το συμπέρασμά μας: Πηγαίντε και δέστε τα παπούτσια σας και βιώστε το “runner’s high” για τον εαυτό σας!

Βιβλιογραφία

Boecker, H., Sprenger, T., Spilker, M. E., Henriksen, G., Koppenhoefer, M., Wagner, K. J., … & Tolle, T. R. (2008). The runner’s high: opioidergic mechanisms in the human brain. Cerebral Cortex, 18(11), 2523-2531.

Dietrich, A., & McDaniel, W. F. (2004). Endocannabinoids and exercise. British Journal of Sports Medicine, 38(5), 536-541.

Dishman, R. K., & O’Connor, P. J. (2009). Lessons in exercise neurobiology: the case of endorphins. Mental Health and Physical Activity, 2(1), 4-9.

Fuss, J., Steinle, J., Bindila, L., Auer, M. K., Kirchherr, H., Lutz, B., & Gass, P. (2015). A runner’s high depends on cannabinoid receptors in mice. Proceedings of the National Academy of Sciences, 112(42), 13105-13108.

Goldfarb, A. H., & Jamurtas, A. Z. (1997). β-Endorphin response to exercise. Sports Medicine, 24(1), 8-16.

Markoff, R. A., Ryan, P. A. U. L., & Young, T. (1982). Endorphins and mood changes in long-distance running. Medicine & Science in Sports & Exercise, 14(1), 11-15.

Raglin, J. S. (1990). Exercise and mental health. Sports Medicine, 9(6), 323-329.

Sparling, P. B., Giuffrida, A., Piomelli, D., Rosskopf, L., & Dietrich, A. (2003). Exercise activates the endocannabinoid system. Neuroreport, 14(17), 2209-2211.